Een GPS voor het Federaal plan tegen armoede en ongelijkheden

Wat is een Federaal plan tegen armoede en ongelijkheden ?

Op 9 oktober 2023 werd een wet aangenomen die elke nieuwe federale regering verplicht om binnen 12 maanden na haar aantreden een plan goed te keuren. Dit plan moet de maatregelen bevatten waartoe elke minister zich verbindt tijdens de legislatuur en die erop gericht zijn om armoede en ongelijkheid te verminderen.

De wet bepaalt ook:

• het overleggen van het plan met de gefedereerde entiteiten;
• het raadplegen van de gespecialiseerde ambtenaren in armoedebestrijding en het Belgisch Platform tegen armoede en sociale uitsluiting (een overlegplatform beheerd door de POD Maatschappelijke Integratie, open voor iedereen);
• het raadplegen, bij het opstellen van het plan, van experten uit het middenveld waaronder (minimaal) het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding – BAPN, het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting en de drie OCMW-federaties;  
• de verplichting om rekening te houden met de impact van het plan op het gebied van gender en handicap;
• een evaluatie van het plan doorheen de legislatuur.

De coördinatie van het opstellen, uitvoeren en evalueren van het plan valt onder de verantwoordelijkheid van de federale minister of staatssecretaris die belast is met de bestrijding van armoede en ongelijkheid.

Voordat de wet van 2023 deze verplichting instelde, hadden vier regeringen het initiatief genomen om een plan op te stellen.

Participatie van mensen in armoede zelf

De wet van 2023 verankert de participatie van mensen in armoede aan het federaal beleid. Zo staat er specifiek in de tekst: “Er moeten gerichte acties worden ondernomen op de verschillende beleidsdomeinen en -niveaus op basis van een partnerschap tussen alle betrokken stakeholders, onder wie personen in armoede.”

BAPN, als organisatie voor wie mensen in armoede en hun expertise een hoeksteen vormen, juicht dit toe ! Een rechtvaardig armoedebeleid kan er alleen maar komen als politici van in het begin de betrokken doelgroep opzoekt, aanspreekt en met hen in dialoog gaat. Dit is niet enkel van belang vanuit democratisch oogpunt, maar het is ook een kwestie van goed bestuur: participatie van mensen in armoede leidt immers tot betere oplossingen en een meer doeltreffend beleid.

Armoede vormt een grote belemmering voor de integratie van mensen in armoede in de klassieke besluitvormingsorganen. Door een duidelijk gebrek aan financiële middelen, een (voldoende hoog) diploma, taalbeheersing en mentale ruimte krijgen mensen in precaire situaties slechts uitzonderlijk toegang tot politieke kringen en invloedrijke plaatsen. Vakbonden verdedigen de belangen van werknemers, beroepsorganisaties behartigen die van hun vaklui, federaties vertegenwoordigen de werkgevers... In dit politiek ecosysteem zetten BAPN en haar vier regionale netwerken zich in om de stem te laten horen en de rechten te verdedigen van mensen in precaire situaties, een groep die ver verwijderd is van de traditionele kanalen voor burgerparticipatie.

Wat is de GPS-groep?

Voor BAPN is het belangrijk dat mensen in armoede niet alleen via onze organisatie vertegenwoordigd worden, maar dat er binnen het 5de federaal plan de nodige ruimte is voor hun directe participatie en betrokkenheid. Met dit doel voor ogen werd in het najaar van 2024 een groep van mensen in armoede opgericht. Deze groep werd al snel omgedoopt tot “GPS-groep”, naar een metafoor die werd voorgesteld door een lid van de groep:

“Beleidsmakers zitten aan het stuur, zij kiezen de eindbestemming. Maar om de beste of snelste weg te vinden naar die bestemming, hebben ze een goede gps nodig. Als je het uitroeien van armoede als eindbestemming kiest, dan gebruik je liefst de expertise van mensen in armoede als gps. Zij hebben immers de weg afgewandeld, zij weten waar de valkuilen liggen, welke straat doodlopend is… We willen rechtstreeks met de minister in gesprek gaan om onze expertise in te zetten als een soort GPS voor zijn werkzaamheden.”

De GPS-groep bestaat uit mensen in armoede uit Vlaanderen, Brussel en Wallonië. De meesten zijn actief binnen verenigingen waar armen het woord nemen of binnen de regionale netwerken die lid zijn van BAPN (Netwerk tegen Armoede, Brussels Platform Armoede, Waals Netwerk voor Armoedebestrijding en Le Forum – Bruxelles contre les inégalités). Ze putten allemaal uit hun eigen ervaringen en die van andere mensen die in armoede leven om na te denken over de oorzaken van armoede en mogelijke oplossingen. Sommigen nemen deel aan een specifieke werksessie op basis van hun ervaring of interesse voor het thema, anderen nemen deel aan het hele traject sinds de oprichting van de groep.