Toekomstig federaal plan voor armoedebestrijding: van wanhoop naar hoop?!

Op 13/11 vond op initiatief van BAPN een boeiende ontmoeting plaats tussen de POD Maatschappelijke Integratie en een groep ervaringsdeskundigen met verschillende achtergronden. De deelnemers bespraken de uitdagingen voor de nieuwe federale regering in de strijd tegen armoede.

Vijfde Federaal Plan tegen armoede en ongelijkheid

Terwijl de politieke partijen achter de schermen onderhandelen over de vorming van een nieuwe federale regering, is BAPN reeds gestart met haar werk rond het toekomstig federaal plan armoedebestrijding. Een recente wet, aangenomen op 9 oktober 2023, verplicht immers elke nieuwe federale regering om een dergelijk plan aan te nemen binnen de 12 maanden na haar aantreden.

Als “bevoorrechte partner” (zoals we in de wet worden genoemd) hebben we nu een officiële rol in het vormgeven van dit plan en moeten geraadpleegd worden :

wanneer het plan wordt geschreven door de nieuwe federale regering (bij het begin van een nieuwe legislatuur);
bij de evaluatie ervan (aan het einde van de legislatuur).

Concreet houdt de rol van BAPN in om de stem van mensen in armoede te vertegenwoordigen zodat hun ervaringen en deskundigheid meegenomen worden in de verschillende fasen van het plan.

Dialoog met mensen in armoede

Voor BAPN is het belangrijk dat niet alleen via onze organisatie mensen in armoede vertegenwoordigd worden, maar dat er binnen het 5de federaal plan de nodige ruimte is voor hun directe participatie en betrokkenheid. De vergadering van 13 november 2024 was een eerste stap in die richting. Dit gesprek duurde 3 uur wat misschien lang lijkt, maar de tijd ging snel voorbij omwille van de vele zaken die behandeld werden:

Mensen in armoede deelden niet enkel hun ervaringen, maar koppelden deze aan de drempels en structurele oorzaken die hen verhinderen om uit armoede te geraken;
De uitwisseling leidde tot een groter wederzijds begrip voor enerzijds de realiteit waarin mensen in armoede leven en anderzijds de kaders waarbinnen de POD Maatschappelijke Integratie werkt;
De meest dringende problemen van vandaag en de grote uitdagingen van morgen werden bespreken en uitgediept.

Waar liggen mensen in armoede ‘s nachts wakker van?

Aan de hand van de vraag “waar lig je ‘s nachts wakker van?” deelde elke deelnemer één van de cruciale problemen waar zij mee te maken hebben mee. De volgende thema’s kwamen aan bod:

de stress die de steeds complexer wordende procedures, de digitalisering en het verdwijnen van fysieke loketten met zich meebrengen;
de angst om weer op straat te belanden, een angst die je nooit meer loslaat ondanks de hele weg die je afgelegd hebt om je leven (terug) op te bouwen;
de belemmeringen voor solidariteit ten gevolge van het statuut samenwonende: het feit dat je bijvoorbeeld je huur niet meer kunt betalen en bijgevolg je woonst kwijtraakt omdat een vriend bij je logeert zodat hij niet buiten hoeft te slapen en je hierdoor een deel van jouw uitkering verliest;
de moeilijke weg die je moet afleggen bij het verkrijgen of behouden van een referentieadres, en de moeilijkheden die dit met zich meebrengt wanneer je probeert om stappen vooruit te zetten, vb. bij het zoeken van werk en het kunnen afsluiten van een contract;
werken zonder uit een onzekere situatie te kunnen komen en zonder fatsoenlijke huisvesting te kunnen vinden;
onmogelijke keuzes moeten maken: verwarm ik mijn huis als ik voor mijn kleinkinderen moet zorgen, wetende dat mijn mazoutbranders (die enige manier die ik heb om te verwarmen) hen vergiftigen, of laat ik hen in de kou staan? ;
de onmogelijke en onmenselijke situatie die het leven zonder papieren met zich meebrengt; het leven zonder rechten en perspectief, terwijl je zoveel hebt om te kunnen bijdragen aan de samenleving;
Discriminatie als je niet de juiste huidskleur of naam hebt, als je alleenstaande moeder ben, omwille van hoe je je kleedt of omdat je geen of niet het juiste diploma hebt,... Hoe deze verschillende vormen van discriminatie op elkaar inspelen en de situatie nog moeilijker maken om werk of huisvesting te vinden;
de gevolgen van de klimaatverandering, waarvoor mensen in armoede het minst verantwoordelijk zijn maar wel de grootste gevolgen van ondervinden; het feit dat je als sociaal huurder weinig kan doen om bij te dragen aan de klimaattransitie of het verminderen van je energiefactuur;
gebrek aan aandacht voor de stem van mensen in armoede wanneer zij worden uitgenodigd om te spreken; gebrek aan perspectief wanneer de urgentie van mensen in precaire situaties botst met de politieke realiteit;
de dringende behoefte aan coördinatie tussen de verschillende overheidsniveaus en de verschillende thematische plannen (armoede, klimaat, huisvesting,…).

De angst voor eerste- en tweederangsburgers

In de loop van de discussies werd de vrees geuit voor een samenleving waar kwetsbare groepen niet enkel moeilijkheden hebben om hun rechten te laten gelden (de zogenaamde non-take up), maar waarbij degenen die niet in het juiste vakje passen zelfs volledig uitgesloten worden. Daarom willen we waarschuwen voor een samenleving die haar inwoners verdeelt in eerste- en tweederangscategorieën waarbij de tweede categorie niet meer meetelt.

Via de participatie van mensen in armoede is er echter een kans dat deze tendens wordt gekeerd en dat het vijfde federaal plan de wanhoop van de mensen omzet in hoop en perspectief. Zoals Jerome, ervaringsdeskundige uit Kortrijk, het verwoordde:

“Het werkt niet motiverend voor mensen indien hun bijdrage niet naar waarde geschat wordt. Een beetje overleg volstaat niet. Op die manier haken mensen uiteindelijk af en missen politici de kans om zich te voeden met ervaringen die kunnen helpen om een goed armoedebeleid op poten te zetten. Eigenlijk is de aanwezigheid van ervaringsdeskundigen op beslissende momenten best wel gewenst, zo zien wij het. Dus, aub geef ons een woord, in het hele proces van het beleid, aub geef ons hoop, wanhoop hebben we al genoeg gehad.”

Dank alvast aan de medewerkers van de POD Maatschappelijke Integratie om de stem van mensen in armoede mee te nemen in de voorbereiding van het vijfde federaal plan en hun engagement om volgend jaar regelmatig in dialoog te gaan met mensen in armoede in het kader van het nieuwe plan.